نقشه‌های معماری، اولین و یکی از مهم‌ترین تصاویری هستند که نمای کلی از ظاهر و عملکرد ساختمان را ارائه می‌دهند. این نقشه‌ها لازم است دقیقا درک و تحلیل شوند تا ساختمان موردنظر شما به شکلی که می‌خواهید طراحی و ساخته شود. پلان معماری، یک نقشه دوبعدی از چیدمان و ساماندهی فضاها در یک بخش مشخص از بناست. این نقشه معمولاً نمایی از سمت بالا به پایین ساختمان، طبقه، سایت یا اتاق را نشان می‌دهد که از ارتفاع مشخصی آن را رسم می‌کنند.
پلان می‌تواند دارای یک سری اشکال، نمادها، علائم معماری یا یادداشت‌های مرتبط باشد، یا به صورت ساده و بدون نماد اضافی رسم شده باشد. بنابراین؛ طراحی پلان معماری، طراحی راهنمای فرآیند ساخت و ساز است و نوعی زبان معمارانه برای بیان نیازهای کاربران و تبدیل آن به ساختاری هدفمند است.
در ادامه با کارشناسان تیم انجام پروژه معماری همراه باشید تا با پلان معماری بیشتر آشنا شوید.
مراحل طراحی پلان معماری
طراحی پلان معماری یک فرآیند چندمرحله‌ای است که با شناخت نیازها آغاز شده و به ایجاد طرح‌های هماهنگ و قابل اجرا ختم می‌شود. مهم‌ترین مراحل طراحی پلان معماری به شرح زیر است:
- تحلیل نیازها و اهداف پروژه
در گام نخست، لازم است از خواسته‌ها و نیازهای کارفرما یا کاربران نهایی درک کاملی وجود داشته باشد. برای مثال، یک منزل مسکونی نیازهای متفاوتی در مقایسه با یک مدرسه یا فروشگاه دارد و در جنبه‌هایی مثل نوع کاربری، جمعیت ساکن، میزان تعاملات اجتماعی، سطح امنیت و حتی فرهنگ منطقه‌ای، همگی باید در این مرحله مورد توجه قرار بگیرند. این کار به دلیل جلوگیری از هدررفت فضاها و چیدن آن‌ها در کنار هم به موثرترین شکل ممکن انجام می‌شود. - مطالعه سایت و شرایط اقلیمی
پس از شناخت نیازها، بررسی دقیق زمین پروژه یا سایت ضروری است. اطلاعاتی مانند مساحت زمین، ابعاد، شیب، مجاورت با خیابان‌ها، همجواری با ساختمان‌های اطراف، وضعیت نور و جهت وزش باد در این مرحله بررسی می‌شوند. یک پلان خوب باید به صورت هوشمندانه از این اطلاعات بهره ببرد. - لکه‌گذاری اولیه و زون‌بندی
در مرحله بعدی و با مشخص شدن وضعیت کلی سایت، فضاهای مختلف ساختمان مانند نشیمن، اتاق خواب، آشپزخانه، سرویس‌ها و… به طور مفهومی و کلی بر روی آن قرار می‌گیرند. به این فرآیند “لکه‌گذاری” گفته می‌شود که هدف آن تفکیک عملکردها و تقسیم‌بندی اصولی است. - سیرکولاسیون و مسیرهای دسترسی
در گام بعدی، طراح باید مسیرهای حرکتی و نحوه دسترسی بین فضاهای مختلف را طراحی کند. یک سیرکولاسیون خوب، باید ساده، کوتاه و بدون تداخل باشد. مثلاً در پلان مسکونی مسیر تردد میهمان به فضای خصوصی نباید از اتاق خواب عبور کند و با مسیر آن تداخل پیدا کند. - جزئیات و چیدمان مبلمان
در مرحله نهایی، اگر همه‌چیز اصولی پیش رفته باشد، طراحان می‌توانند جزئیات بیشتر را به طور دقیق‌تری ترسیم کنند. به عنوان مثال، اندازه درها، پنجره‌ها، محل قرارگیری مبلمان، پله‌ها، تأسیسات و… مشخص شده و پلان از حالت مفهومی و ذهنی به پلان اجرایی تبدیل می‌شود.
اصول و ضوابط طراحی پلان
طراحی موفق پلان، فرآیندی است که تنها با رعایت مجموعه‌ای از اصول تخصصی و استانداردهای رسمی معین‌شده توسط سازمان‌های مربوطه امکان‌پذیر است. در ادامه به این استانداردها به صورت کلی اشاره کرده‌ایم:
- مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهرداری
در طراحی پلان باید از همان ابتدا محدودیت‌ها و قوانین شهری را در نظر گرفت تا طراحی بدون وقفه پیش رود. این مقررات شامل رعایت حداقل فاصله‌ها، میزان پیشروی، درصد تراکم ساختمانی، تعداد طبقات مجاز، اندازه باکس پله، الزام به نورگیری فضاها و محل‌های الزامی مانند پله فرار یا پارکینگ می‌شود که هرکدام به نوعی تأثیر مستقیم بر شکل‌گیری پلان دارند. - اقلیم‌شناسی و جهت‌گیری ساختمان
جهت‌گیری استقرار فضاها باید با اقلیم منطقه تناسب داشته باشد. مثلا در اقلیم گرم و خشک، باید از نور شدید غربی پرهیز کرد و از سایه‌بان‌ها و حیاط‌های مرکزی کمک گرفت، یا در اقلیم‌های مرطوب، باید اهمیت تأمین تهویه طبیعی را در طراحی پلان نظر گرفت. - نور و تهویه طبیعی
طراحی پلان معماری باید از اصولی پیروی کند که طبق آن همه فضاهای اصلی از نور و عبور هوای طبیعی بهره‌مند شوند. بنابراین؛ جایگذاری صحیح پنجره‌ها، اندازه آن‌ها، ارتفاع از کف و نسبت طول به عرض فضا که همگی در کیفیت تهویه و نورگیری مؤثرند، باید توسط طراح به درستی محاسبه و طراحی شوند. - ارگونومی و تناسب ابعاد
ابعاد فضاها باید با عملکرد آن‌ها متناسب باشد. به عنوان مثال، اتاق خواب دونفره حداقل ۱۲ مترمربع، نشیمن ۲۰ مترمربع، آشپزخانه ۸ مترمربع و… اندازه‌های پیشنهادی استاندارد هستند. رعایت ارگونومی در ارتفاع کابینت‌ها، عرض راهرو، عرض پله‌ها و… هم در راستای راحتی کاربران و ایمنی بالاتر توصیه می‌شود.
استفاده از فناوری‌های نوین در طراحی پلان
طراحی پلان معماری فرآیند حساس و دشواری است. اما خوشبختانه در دنیای امروز، فناوری و پیشرفت علم در زمینه‌های مختلف نقش پررنگی در تسریع، افزایش دقت و بهینه‌سازی طراحی پلان ایفا می‌کند. در اینجا بعضی از مزایای تکنولوژی که در طراحی پلان موثرند را بشناسید:
نرم افزارهای معماری
نرم افزارهایی مانند AutoCAD، Revit، ArchiCAD و SketchUp، ابزارهایی حیاتی برای ترسیم دقیق پلان هستند. به عنوان مثال، Revit با ویژگی BIM (مدلسازی اطلاعات ساختمان)، امکان یکپارچه‌سازی فاز طراحی، تأسیسات و برآورد هزینه‌ها را برای کاربران فراهم می‌کند. برای سفارش طراحی پلان با نرم افزار مد نظر خود می توانید از لینک های زیر استفاده کنید.
شبیه‌سازی و تحلیل انرژی
نرم افزارهای پیشرفته‌ای مانند DesignBuilder یا Sefaira وجود دارند که با هدف تحلیل عملکرد انرژی، میزان تابش خورشید و تهویه طبیعی در پلان طراحی‌شده‌اند. این تحلیل‌ها مخصوصا در ساختمان‌های دوست‌دار محیط زیست و معماری پایدار اهمیت بالایی دارند.
طراحی پارامتریک و الگوریتمی
در چند سال اخیر، استفاده از ابزارهایی مانند Grasshopper و Dynamo در میان طراحان رواج پیدا کرده و امکان طراحی پلان‌هایی با الگوهای پیچیده و پر از جزئیات را برای آن‌ها فراهم کرده است. معماران، این سبک طراحی با استفاده از الگوریتم‌های کامپیوتری را نوعی تحول شگرف در حوزه طراحی و ساخت و ساز می‌دانند.
سخن آخر
در طراحی پلان معماری، با فرآیندی چند مرحله‌ای روبرو هستیم که در آن یک خطای کوچک می‌تواند کل طرح را زیر سوال ببرد و آن را غیرقابل اجرا کند. به دلیل این حساسیت و اهمیت، در هر مرحله از طراحی باید ذهنی تحلیل‌گر و خلاق برای درک منطق فضایی داشت و از استانداردها به درستی پیروی کرد. در نهایت، یک پلان موفق، پلانی است که میان عملکرد، زیبایی و راحتی تعادل ایجاد می‌کند و همزمان استانداردهای اقلیمی و فرهنگی را از قلم نمی‌اندازد. برای اطلاع از هزینه های طراحی پلان می توانید به صفحه قیمت انجام پروژه معماری مراجعه کنید.
منابع:
